Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde İslam Tarihi Ve Sanatları, Siyer-i Nebi ve İslam Tarihi alanında görev yapan Doç. Dr. Abdulkadir MACİT1 hocanın Medeniyetin Kurucu Unsuru Olarak Nübüvvet – Toplumun Kuruluşu Hakkında Farklı Tarih Tasavvurları2 başlıklı makalesi3, Türk İslam Edebiyatı yüksek lisans macerasında verilen ödevlerimdendi.
Evet, blogda hiç bahsi geçmemiş olsa da bu yıl yüksek lisansa başladım. Bu makale üzerine hem der hocamız Dr. Öğr. Üyesi Mehmet KAZDAL hem de makale yazarı hocamız Doç. Dr. Abdulkadir MACİT ile tahlil programı yapacağız. Program için makaleyi okumak ve özet çıkarmak, programa hazır olmak adına yapay zeka marifetiyle detaylı bir özet hazırladım. En azından blogumda yaşam izi bırakmak adına sizlerin de faydasına sunmak istedim.
Medeniyetin Kurucu Unsuru Olarak Nübüvvet, Toplumun Kuruluşu Hakkında Farklı Tarih Tasavvurları
Makalenin Temel İçeriği
Bu makale, insanlık tarihinin nübüvvet (peygamberlik) ekseninde nasıl şekillendiğini ve modern dönemlerde bu eksenin nasıl daraltıldığını ele alıyor. Özellikle Mezopotamya’nın peygamberler tarihi açısından merkezi bir konumda olduğunu vurgulayan makale, moderniteyle birlikte ilerlemeci tarih anlayışının bu dini perspektifi dışladığını savunuyor. Nübüvvetin medeniyetlerin ve toplumların kuruluşundaki rolü, tarih boyunca yaşadığı kırılmalar ve yeniden inşa edilmesi gereken tarih anlayışı çerçevesinde tartışılıyor.
Sonuç
Makale, insanlık tarihinin nübüvvet eksenli bir bakış açısıyla yeniden ele alınması gerektiğini savunuyor. Tarihin iki eksen üzerinde şekillendiği belirtiliyor: ilahi rehberlikle dikey eksen ve insan aklıyla şekillenen yatay eksen. Nübüvvet, toplumların adalet, bilgi ve gelişim süreçlerinde merkezi bir rol oynuyor. Modern düşüncenin nübüvveti dışladığı eleştiriliyor ve tarih anlayışının yeniden şekillendirilmesi gerektiği vurgulanıyor. Bununla birlikte, Batı’nın modernite öncesi ve sonrası süreçte dini ve peygamberliği nasıl dönüştürdüğüne dair analizler sunuluyor.
Anahtar Noktalar
- Nübüvvetin Rolü: Peygamberlik, medeniyetlerin kurulmasında dikey bir eksen oluşturur.
- Mezopotamya’nın Merkezi Rolü: Tarih boyunca Mezopotamya, medeniyetlerin ve dinlerin merkezi olmuştur.
- Modernite ve Kırılma: Modernitenin ilerlemeci tarih anlayışı, nübüvvetin önemini ikinci plana itmiştir.
- Batı ve Akılcı Dönüşüm: Batı, akılcılık ve bilim odaklı bir tarih yazımı geliştirerek peygamberliği dışlamıştır.
- Adalet ve Sosyal Yapılar: Nübüvvet, toplumsal adaleti sağlama ve düzeni inşa etme amacı taşır.
- Tarih Perspektifinde İki Kırılma: İsrailoğulları’nın kabilevi dini anlayışı ve modernite, nübüvvetin etkisini sınırlamıştır.
- Evren ve İnsanın Konumu: İslam, beşeriyet tarihine bütüncül ve peygamber odaklı bir bakış açısı sunar.
- İslam ve Modernite Karşılaştırması: İslam medeniyeti, modernitenin aksine vahyi merkezde tutar.
- Yeniden İnşa: Nübüvvetin beşeriyet tarihindeki yerini vurgulayan yeni bir tarih anlayışı önerilmektedir.
- Toplumların Evrimi: Toplumların gelişim süreçleri, peygamberlik mesajlarına paralel olarak dönemlendirilmiştir.
Özet
- Nübüvvetin Tarihteki Rolü: İnsanlık tarihi, peygamberlerin rehberliğinde şekillenmiş, medeniyetlerin temeli olarak nübüvvetin dikey ekseni vurgulanmıştır.
- Mezopotamya’nın Önemi: Mezopotamya, hem medeniyet hem de dinler açısından kilit bir coğrafya olarak öne çıkar.
- Modernite ve Tarih Yazımı: Batı modernitesi, peygamberlik kavramını tarih dışı bir olguya indirgemiştir.
- Tarihi Yeniden Düşünmek: Tarihin ilerlemeci anlayıştan sıyrılarak nübüvvet eksenli olarak ele alınması gerektiği belirtilir.
- Toplumların Oluşumu: Nübüvvet, toplumsal düzen ve adaletin tesisinde kurucu bir rol oynamıştır.
- İslam Tarih Yazımı: İslam, evrensel tarih anlayışını peygamberler tarihi perspektifinde geliştirmiştir.
- Batı’nın Sekülerleşmesi: Batı’da akılcılığın yükselişi, dini ve peygamberlik algısını dönüşüme uğratmıştır.
- İlerlemeci Tarih Eleştirisi: Modern tarih anlayışı, dini ve peygamberliği dışlayarak eksik bir bakış açısı geliştirmiştir.
- İki Büyük Kırılma: İsrailoğulları ve Roma’nın dini dönüşümü ile modernite, nübüvvetin etkisini sınırlamıştır.
- Yeni Bir Tarih Anlayışı: Beşeriyet tarihine bütüncül ve nübüvvet merkezli bir bakış açısı önerilmektedir.
Detaylı Özet: Medeniyetin Kurucu Unsuru Olarak Nübüvvet
Giriş
Makale, insanlık tarihini dikey eksen (ilahi rehberlik) ve yatay eksen (insan aklı) üzerinden ele alır. Nübüvvetin toplumların ve medeniyetlerin inşasındaki belirleyici rolü vurgulanmaktadır. Modernitenin tarih yazımında nübüvvetin dışlandığı, bunun da toplumsal yapının ve adaletin zayıflamasına yol açtığı ifade edilir.
Tarihi Süreçte Nübüvvetin Rolü
- Mezopotamya’nın Merkezi Konumu: Mezopotamya, peygamberlerin gönderildiği ve medeniyetlerin filizlendiği bir merkez olarak öne çıkmaktadır. Bu bölge, tarihin her döneminde din ve medeniyetin kesişim noktası olmuştur.
- İsrailoğulları ve Roma’nın Etkisi: Yahudilikte nübüvvet, dar kabileci bir yaklaşımla ele alınmış; Roma ise Hristiyanlığı devlet dini yaparak peygamberlik anlayışını bozan teolojik bir dönüşüme öncülük etmiştir.
- Modernitenin Kırılmaları: Moderniteyle birlikte ilerlemeci tarih anlayışı, insan aklını merkeze koyarak nübüvveti tarih dışı bir unsur olarak değerlendirmiştir.
İslam Perspektifinde Nübüvvet
- Dikey ve Yatay Eksenlerin Uyumlu Rolü: İslam, nübüvveti toplumların ahlaki ve sosyal düzenini sağlayan kurucu bir unsur olarak görür. Peygamberlerin mesajları hem inanç hem de sosyal yapıları düzenler.
- Tarih Yazımında Nübüvvet: İslam tarih yazımında nübüvvet merkezde yer alır. Örneğin, İbn İshak ve Taberî gibi tarihçiler, insanlık tarihini peygamberler üzerinden anlamlandırmıştır.
- Üç Çağ Anlayışı: Nübüvvet, insanlık tarihindeki topluluk, toplum ve evrensel toplum çağları boyunca medeniyetin inşasında rehber olmuştur.
Modernite ve Eleştirisi
- Sekülerleşme Süreci: Modern Batı, nübüvveti dışlayarak insan merkezli bir tarih yazımı geliştirmiştir. Bu süreçte kilise ve peygamberlik, akılcılığa yenik düşmüştür.
- İlerlemeci Tarih Anlayışı: İlerlemeci tarih anlayışı, nübüvvetin rehberliğini göz ardı ederek tarihi yalnızca insan aklıyla açıklamayı hedeflemiştir.
Sonuç: Nübüvvetin Yeniden İnşası
Makale, insanlık tarihine nübüvvet perspektifinden bakmanın gerekliliğini savunuyor. Peygamberlik, medeniyetlerin oluşumu ve adaletin tesisinde vazgeçilmez bir rehber olarak sunuluyor. Modernitenin daraltıcı etkisine karşı, tarih anlayışını yeniden düzenlemek ve ilahi rehberlik ekseninde medeniyet kuruculuğunu vurgulamak gerektiği ifade ediliyor.
Bölüm Başlıkları
- Giriş: Nübüvvetin Tarihteki Yeri
İnsanlık tarihini ilahi rehberlik perspektifiyle anlamlandırmak. - Mezopotamya: Nübüvvetin Merkezi
Mezopotamya’nın medeniyet ve din tarihi açısından önemi. - Modernite ve Kırılma Noktaları
Akılcılığın ve ilerlemeciliğin nübüvveti dışladığı dönemler. - İslam ve Evrensel Tarih Anlayışı
İslam tarih yazımında nübüvvetin merkezi rolü. - Toplumların Üç Çağı
Nübüvvetin toplumsal yapılar üzerindeki etkisi ve dönemlendirme. - Sonuç ve Öneriler
Nübüvvet eksenli tarih anlayışının yeniden inşası.
Diyagram

Tablo Özet

Bir yanıt yazın