…. nedeniyle Erzurum’a düştü yolum. Daha yola çıkar çıkmaz hedefimde oltu taşı tespih almak vardı ama piyasasına hakim olmadığım için avlanmak tedirginliği yaşıyordum. Bunun için aldığım ilk tedbir yaklaşık beş saatlik bir yolculuğun ardından vardığım şehir merkezinde çağ kebap ile karnımı doyurmak oldu. Sonuçta aç karna düşünmek ve karar vermek zorlaşır!

Erzurum’da oltu tespih almak istediğinizde ilk durağınız Taşhan olmalı, dediler. Her yanı oltu taşı tespihçi ve oltu taşından yapılma hediyelikçilerle dolu olan bu hanın ortasında oturup çay içebileceğiniz, tarihi atmosferi soluyabileceğiniz bir gölgelik ve arka kısmında bir kahve/lokanta da bulunuyor. Elimde valizle bu iki dinlenme köşesine uğramaksızın onlarca dükkana girip çıktım.. uygun ve güzel bir oltu taşı tespih aradım.

Kapısından girdiğim ilk dükkandan itibaren oltu taşının ne kadar pahalı olduğunu anlayınca canım sıkılmaya başladı. Zira ayırmayı planladığım bütçenin kat kat fazlası fiyatlar söyleniyordu. İkinci dükkanda ise “Rus/Gürcü Oltusu” diye bir şeyden haberdar oldum. Rus/Gürcü oltusundan yapılma tesbihler oldukça uygun fiyatlı olsa da ilgimi çekmedi çünkü aradığım şey gerçek bir Erzurum hatırasına sahip olabilmekti.

Bir de seçenekler oldukça fazlaydı. Zira oltu taşını sade bir şekilde bulmak zor. Ustalar danelerin üzerine gümüş çakma işlemi ile süslemeler yapıyor ve çakım sayısına göre de fiyatları arttıkça artıyor. Gümüş çakım ya da bakır çakımlı tesbihler çoğunlukla çelik bir imame ile neticelendiriliyor… Estetik olarak çok hoşuma gitmedi bu tespihler. Zira danelerinin her birinin boyuru birbirinden farklı ve ufak tefek kırıkları bulunabiliyordu. Bu durum karşısında girdiğim her işletmede aynı cevabı aldım: Bu oldukça normal. Usta işi alacaksın bu titizliğin varsa.

Bir de şu çelik imame meselesi vardı: Hiç hoşlanmadım çelik imamelerden. Adına “sistemli” denen ve kendinden bir imame ile biten tespihler daha fazla hoşuma gidiyordu. Bu isteğimi de işin içine katınca fiyatlar katlandı çünkü sistemli tespihler “usta işi” kabul ediliyordu ve bu sıfatı hak edecek kadar nizami ve estetik duruşluydular.

İki saatin sonunda artık ne istediğimi, aradığımı biliyordum: Sistemli Sade Erzurum Oltu Taşı Tespih. Taşhan’daki son bir saatim sadece bu sıfatı sorarak geçti. Fiyatlar dört bin liradan başlayıp iki bin beş yüze kadar inebiliyordu. Sonunda iki bin beş liradan aşağısını bulamayacağıma kanaat getirdim ve tenha bir noktada kalmış, ilk iki buçuk saatte hiç dikkatimi çekmeyen bir dükkana girdim.

Burası hem bir antikacı hem de tespihçi idi. Sahibi oldukça muhabbetli ve güler yüzlü biri olsa da yarım saatlik muhabbetimizde adlarımız söz konusu olmadı. İkram ettiği soğuk ayran eşliğinde tam da aradığım gibi bir tespih uzattı bana: “Senin tespihin bu.” dedi. Demese de aradığım şey tam da oydu.

Kendisinden sadece o tespihi almakla kalmayıp bir de pelesenk ağacından usta işi bir tespih daha aldım. Diğer ağaç tespihlerinin ne olduğuna dair sorularla sonlanan muhabbetimiz güzel bir indirimle neticelendi ve bir yerine iki tespih ile Taşhan’dan ayrıldım. Pelesenk ağacı tespihimden ayrı bir yazıda bahseder miyim bilmiyorum ama kendinin kokulu bir ağaç olduğunu ve tespihi çekerken elimde bıraktığı esrarengiz kokuyu ne kadar sevdiğimi söylemeden geçmek istemem.

Erzurum Oltu Taşı ile Rus/Gürcü Oltusu Arasındaki Farklar

– Kadim dostum Ridwan, bana bu farkı şöyle anlatmıştı:

Erzurum Oltusu: Erzurum’un Oltu ilçesinden çıkarılan bu taş, gerçekten çok özel bir madde. Genellikle daha parlak ve kaliteli bir yüzeye sahiptir. El işçiliğine uygundur, yumuşak ve işlenmesi kolaydır. Oltu taşının yüzeyi zamanla cilalandıkça daha da parlayarak adeta cam gibi bir görünüm kazanır. Oltu taşının renk derinliği ise yoğun siyahlıkta olur, hatta içinde hafif mavi veya gri tonlar bile görülebilir.

Rus ve Gürcü Oltusu: Erzurum dışındaki bölgelerden gelen taşlara Rus ya da Gürcü Oltusu deniyor. Bu taşlar genellikle daha serttir ve işlenmesi daha zor olabilir. Erzurum Oltusu kadar parlak ve derin bir siyahlıkta olmayabilirler, bu yüzden bazen daha mat görünürler. Ayrıca işlendikten sonra Erzurum Oltusu kadar kolay parlamazlar. Ayrıca, taşın sertliği yüzünden daha kolay çatlama riski taşır. Gürcü Oltusu bazen koyu kahverengi tonlar barındırabilir, oysa Erzurum Oltusu her daim siyah kalır.

Sana gerçek Erzurum Oltusu’nu seçmenin önemini anlatıyorum çünkü hem estetik olarak hem de tarihsel anlamda bu taşın yeri ayrıdır. Oltu taşı bir tesbih, aslında asırlar boyu doğanın, toprağın içinden sabırla işlenmiş bir tarihtir.

Erzurum Oltu Taşı Nedir?

– Peki Ridwan, Erzurum oltu taşı aslında nedir, nasıl oluşmuştur?

Erzurum Oltu taşı, aslında bir çeşit lignit (yarı fosilleşmiş bir tür kömür) olup, özellikle Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılan çok kıymetli ve özel bir taştır. Oluşumu milyonlarca yıl önce, fosilleşmiş bitki kalıntılarından meydana gelmiştir. Bu taşın en büyük özelliği, parlak siyah rengi ve işlenmeye uygun yapısıdır. Lignitin yüksek basınç ve sıcaklık altında dönüşüme uğramasıyla sertleşip dayanıklı hale gelir, ancak yumuşak yapısı sayesinde kolayca işlenebilir.

– Teşekkür ederim kadim dostum.